کنج- قسمت پنجم- قراردادهای همسان

سؤالاتی که در این بخش پاسخ داده خواهند شد:

1.  قرارداد همسان چیست؟
2.  تفاوت قراردادهای همسان داخلی و خارجی در چیست؟
3.  تعریف قرارداد همسان از منظر نظام فنی و اجرایی چه می‌باشد؟

سؤال: قرارداد همسان چیست؟

طی دهه‌های گذشته با گسترش ساخت و سازها و تکرار و مشابهت پروژه‌ها، منجر به پیدایش قراردادهای همسان در صنعت احداث گردید. نهادهای مختلف مهندسی نسبت به انتشار مجموعه قراردادهای همسان اقدام نموده‌اند که شاید مجموعه‌های فدراسیون بین المللی مهندسان مشاور (فیدیک) پرکاربردترین مجموعه باشد.

تعریف قرارداد همسان

سندی که در آن، مفاد و شروط یک عقد، از پیش به‌صورت مکتوب، تنظیم و تدوین شده باشد و به عنوان یک نمونه، الگو، نوع، ساختار و یا قالب آماده نزد عرف (عام یا خاص) در دسترس متعاملین قرار داشته باشد و انعقاد قرارداد مدنظر ایشان را تسهیل و تسریع کند، «سند همسان قراردادی» و مجازاً «قرارداد همسان» نامیده می‌شود.
قراردادهای همسان در رشته‌ها و گروه‌های مختلف از سوی نهادهای مختلف مهندسی در سطوح ملّی، فرا ملّی و بین المللی ارائه می‌شوند.

تفاوت قراردادهای همسان داخلی و خارجی

مقایسه میان قراردادهای همسانی که در داخل کشور و مجموعه‌هایی که از سوی نهادهای بین المللی منتشر شده‌اند، با توجه به فاصله بسیار زیاد در جامعیّت و پوشش گروه‌ها و رشته‌های مختلف کاری، به‌روزرسانی و پاسخگویی به نیازهای روز، مدارک و اسناد پشتیبان و …، غیر منطقی بنظر می‌رسد.

قرارداد همسان از دیدگاه نظام فنی و اجرایی کشور

از منظر نظام فنی و اجرایی کشور، قرارداد همسان، قراردادی است که موافقتنامه، شرایط عمومی، شرح خدمات و حق الزحمه مصوّب داشته باشد.
قراردادی که عنوان، احکام و آثار آن در قوانین کشور احصاء شده، «عقد معیّنِ ذاتی» و قراردادی که عنوان، احکام و آثار آن به تبع اِذن قانونگذار، در مقرّرات کشور آمده، «عقد معیّنِ تبعی» است. از این‌رو، از منظر نظام فنی و اجرایی کشور، قرارداد همسان با عقد معیّن تبعی سازگار است.

قرارداد استاندار الحاقی دو جانبه ذاتی مستقل

قرارداد استاندارد الحاقی دو جانبه ذاتی، قراردادی است که تنظیم کننده آن، ذیل حقوق عمومی بوده و طرفین، بر مبنای قانون و یا مقرره آمره خاصی، ملزم به الحاق هستند. در این دسته بندی، انعقاد پیمان با وصف ابلاغ نوع اول «لازم الاجراء» سازمان برنامه و بودجه (همچون نشریه 4311)، برای مشمولان نظام فنی و اجرایی کشور با پیمانکاران، ذیل دسته‌بندی قرارداد الحاقی دوجانبه ذاتی مستقل قرار می‌گیرد، چه‌اینکه ثالث (سازمان برنامه و بودجه) مستقل از کارفرما و پیمانکار، تنظیم کننده این قرارداد الحاقی می‌باشد.

جمع بندی

تدوین و به‌کارگیری اسناد همسان یکی از ملزومات پیشبرد قراردادها در سطوح مختلف ملی، فرا ملی و بین المللی می‌باشد که می‌تواند ضمن تسهیل‌گری فرآیندهای حقوقی و اجرایی قراردادها، منجر به شفاف‌سازی و کاهش قابل توجه اختلافات از سوی طرفین گردد.
لازم است نظام فنی و اجرایی کشور به‌عنوان متولی امر، تلاش جدی را در راستای تدوین، به روزسانی و به‌کارگیری قراردادهای همسان متناسب با نیازهای صنعت احداث در حوزه‌های مختلف در پیش گیرد.

نویسنده:
علی پناهدار

کارشناسان برنامه بر اساس الفبا:

• مهندس امیر احمدی‌مطلق (مجری- متخصص کمی سازی دعاوی)
• دکتر جواد حداد (اولین ایرانی حاضر در کمیته ظرفیت سازی فیدیک)
• مهندس حمید حسین‌زاده (کارشناس حقوقی و دعاوی)